Het is net alsof je naar een show van Hans Klok zit te kijken. De met geblondeerde manen gewapende illusionist die plotsklaps met zijn ultieme verdwijntruc op de proppen komt. Op het ene moment staat hij nog vrolijk op het podium te goochelen, een fractie van een seconde later lijkt de magiër in rook op te gaan. Soms letterlijk. Als de rookmachine golven van stoom over het lege podium stuwt, waar Hans in geen velden of wegen meer te bekennen valt. Rookgolven die vervolgens over de eerste rij van het onthutste publiek gutsen!
Dát is het gevoel wat een sportduiker krijgt wanneer hij kortstondig oog in oog komt met de slanke vijlvis; een piepklein tropisch visje met een afgeplat lichaam. Een beestje dat verder wordt gekenmerkt door een waaiervormige staart en een spitse vin midden op zijn kop. Een vin die bovendien terugklapbaar is.
De slanke vijlvis kan binnen één seconde van waarneembaar naar niet-waarneembaar transformeren voor het menselijke oog. En nog veel belangrijker; niet-waarneembaar worden voor de ogen van tal van roofdieren die het op hem gemunt hebben. Het koraalrif is namelijk een gevaarlijke omgeving waar predators rondzwemmen die uitgerust zijn met krachtige visuele zintuigen. Baarzen, barracuda’s en koraalduivels staan in de rij om de slanke vijlvis naar de eeuwige jachtvelden te sturen.
De slanke vijlvis zal zelf echter ook moeten eten. Hij zal in beweging moeten komen. Hij zal vinnen moeten verroeren. En dát is het moment dat hij kwetsbaar wordt. Dat hij zichzelf in de picture van rovers zet. Op het menu van de slanke vijlvis staan kreeftjes, algjes en ander klein maritiem grut. Deze houden zich doorgaans op tussen koraalformaties en zeegrasbedden. Als hij door het decor van koraal en zeegras zwemt wordt hij echter vrijwel ondetecteerbaar voor kwaadwillenden. Het geheim van deze stealth-technieken moeten we zoeken in de wonderbaarlijke pigmentcellen en unieke huiduitstulpseltjes van het visje.
De ogen van de slanke vijlvis nemen constant visuele veranderingen waar uit de omgeving. Het vissenbrein stuurt vervolgens deze informatie naar de pigmentcellen in de huid. Vanaf dat moment kan de toverij zich gaan voltrekken. Om donkere huidtinten te verkrijgen zal het pigment gaan samenklonteren in de pigmentcel. Als het pigment zich verspreid over een groter oppervlakte van de pigmentcel zal er een lichtere huidtint verkregen worden. Op deze manier kan de slanke vijlvis zijn huid in oneindig veel verschillende kleuren en tinten laten verkleuren. Met als resultaat dat hij volledig opgaat in zijn omgeving.
Naast pigmentcellen heeft de slanke vijlvis nog een instrument om uit het oog te blijven van mogelijke jagers. De huid van slanke vijlvissen lijkt namelijk op een schilderij dat middels de impastotechniek is geschilderd. Niet fijnzinnig dus, maar met dikke klodders verf aangebracht om structuur op het doek te krijgen. Hierdoor moet de voorstelling nog realistischer ogen. Laat dat nou ook het doel van de vijlvis zijn. Realistischer ogen. Het visje bevat oneindig veel kleine huiduitstulpseltje die op onderwaterstucturen lijken zoals koraal, zeegras, wier en alg. Door deze eigenschap kunnen ze onopgemerkt foerageren in een driedimensionale omgeving. Door de huiduitstulpseltje heeft de familie van de vijlvissen ook haar naam te danken. Vroeger werd de huid van vijlvissen gedroogd om te gebruiken om houten boten te schuren en vijlen.
Naast bovengenoemde anatomische aanpassingen om uit de klauwen van predators te blijven zet het markante visje ook nog een uniek stukje gedrag in om zijn camouflage te vervolmaken. Ze zwemmen namelijk doorgaans in een verticale positie met hun kop onderste boven tussen het koraal, zeegras en wier waardoor ze nog minder opvallen in hun omgeving!
